Το πογκρόμ που ξέσπασε στην Κέρκυρα τον Απρίλιο του 1891 αποτελεί ένα πολύ γνωστό παράδειγμα καταγγελίας για τελετουργική δολοφονία. Οι Εβραίοι της Κέρκυρας κατηγορήθηκαν ότι είχαν δολοφονήσει ένα κοριτσάκι για να χρησιμοποιήσουν το αίμα του για τελετουργικούς σκοπούς. H καταγγελία αναζωπύρωσε τα θρησκευτικά πάθη, υποδαύλισε τις διαφορές μεταξύ Εβραίων και Χριστιανών και έφερε στο φως όλα τα αντιεβραϊκά στερεότυπα που υπήρχαν, με αποτέλεσμα η κατάσταση να ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Η εβραϊκή κοινότητα πολιορκήθηκε. Οι βιαιοπραγίες που ξέσπασαν επεκτάθηκαν και στα γειτονικά νησιά (Ζάκυνθος και Λευκάδα) ενώ η έντασή τους αναστάτωσε την κοινή γνώμη στη Μ. Βρετανία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Αυστρία.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Στην ελληνική κοινωνία, όπως και σε πολλές άλλες Χριστιανικές κοινωνίες, οι Εβραίοι θεωρούνται «θεοκτόνοι», ως υπεύθυνοι για τη σταύρωση του Ιησού. Στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια, οι Εβραίοι παρουσιάζονται ως ακάθαρτοι και λεπροί, ενώ οι Εβραίες ως μάγισσες και δολοφόνοι παιδιών. Η φιγούρα του Εβραίου στον Καραγκιόζη, στο θέατρο σκιών, είναι δύσμορφη, και παρουσιάζεται ως τσιγγούνης, πονηρός και δειλός. Τα αντιεβραϊκά αισθήματα συνήθως κορυφώνονταν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, όπως έγινε και πριν το Πάσχα του 1891. Το παραδοσιακό «κάψιμο του Ιούδα» είναι ένα έθιμο που σχετίζεται με αυτά τα αισθήματα και παρατηρείται σε όλη σχεδόν την Ελλάδα. Το έθιμο απαγορεύτηκε για πρώτη φορά από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, Γερμανό, την ίδια χρονιά που συνέβη το Πογκρόμ της Κέρκυρας και οι αντιεβραϊκές ταραχές στη Ζάκυνθο και τη Λευκάδα. Όμως, παρά τις τρεις εκκλησιαστικές εγκυκλίους που εκδόθηκαν τα έτη 1891, 1910 και 1918, το έθιμο τηρείται ακόμη.

Από το 1840 έως το 1930, ο ελληνικός και εβραϊκός τύπος κατέγραψαν πάνω από 30 περιπτώσεις καταγγελιών για τελετουργική δολοφονία. Ο αριθμός των θυμάτων στην Κέρκυρα τον Απρίλιο του 1891, υπολογίζεται σε 17 έως 22 άτομα, ενώ κάποιοι ξένοι δημοσιογράφοι ισχυρίστηκαν ότι ανέρχονταν σε 50. Τα μέτρα που έλαβε η αστυνομία δεν ήταν επαρκή για την προστασία τους. Το Πογκρόμ προκάλεσε στους Εβραίους του νησιού δικαιολογημένο φόβο για τη ζωή τους, ενώ η αποτυχία των αρχών να τους προστατέψουν συνέτριψαν την εμπιστοσύνη τους στην αποτελεσματικότητα του κράτους και των θεσμών τους. Πολλοί από τους τρομοκρατημένους Εβραίους της Κέρκυρας θεώρησαν πως η φυγή ήταν η μόνη στρατηγική που μπορούσε να εξασφαλίσει την επιβίωσή τους. Μετά τις επιθέσεις, περίπου δυόμισι χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν το νησί (ο μισός εβραϊκός πληθυσμός). Ως αποτέλεσμα, η Κέρκυρα έχασε μια σημαντική ομάδα ανθρώπων που συνέβαλλαν στην ευημερία και στην πολυ-πολιτισμική ταυτότητά της. Τόσο η πολιτισμική ποικιλομορφία της Κέρκυρας όσο και η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό, υπέστησαν σημαντικό πλήγμα.

Για την επιτυχή καταπολέμηση τέτοιων παρωχημένων και επικίνδυνων φαινομένων σε μια κοινωνία είναι απαραίτητη μια σωστή εκπαίδευση, ένας πεφωτισμένος κλήρος όπως και κρατικές αρχές που διακατέχονται από πυγμή και αποφασιστικότητα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αμπατζοπούλου, Φ. (1998), Ο Άλλος εν διωγμώ. Η εικόνα του Εβραίου στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο. Ζητήματα ιστορίας και μυθοπλασίας. Αθήνα, εκδ. Θεμέλιο.

Pierron, B. (1996). Juifs et Chrétiens de la Grèce Moderne. Histoire des Relations Intercommunautaires de 1821 à 1945. Παρίσι, εκδ. Harmatan.

Το Πάσχα του μίσους | Η Εφημερίδα των Συντακτών (άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 11 Απριλίου 2015) (article “The Easter of hatred”, published on April 11, 2015, on Ef Syn)

ΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Η Συναγωγή στην Κέρκυρα/The Synagogue of Corfu (Corfu Museum website)

https://hydra.com.gr/pasxa/?lang=en Ηλικιωμένη γυναίκα, Κέρκυρα, 1888/An elder woman, Corfu, 1888