Εικονογραφημένο Διήγημα

Με τη βοήθεια μίας καινοτόμου μεθοδολογικής προσέγγισης το πρόγραμμα HANNAH δημιούργησε ένα ψηφιακό εκπαιδευτικό μυθιστόρημα με θέματα σχετικά με την εβραϊκή ζωή και κουλτούρα, το Ολοκαύτωμα, τον αντισημιτισμό και τη σημερινή ζωή των εβραϊκών κοινοτήτων. Οι δραματοποιημένες ιστορίες βασίζονται σε πραγματικούς ανθρώπους και ιστορικά γεγονότα, ενώ οι εικονογραφήσεις και η αφήγηση συνυπάρχουν με τη διαδραστική πρόσβαση σε αρχειακά έγγραφα, ιστορικές φωτογραφίες, ταινίες, αφίσες, χάρτες και άλλο πολυμεσικό υλικό.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΦΑΓΗ ΣΤΟ ΝΟΒΙ ΣΑΝΤ

z-Kultura-sećanja

Η Σφαγή του Νόβι Σαντ

Μετά την εισβολή των Γερμανών και των συμμάχων τους στο βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας, τον Απρίλιο του 1941, η Σερβία διαιρέθηκε σε διαφορετικές ζώνες κατοχής. Η Ουγγαρία κατέλαβε και προσάρτησε την Μπάτσκα, μια περιοχή στα βορειοδυτικά σύνορα της χώρας, που ανήκει στην επαρχία της Βοϊβοντίνα.

Η σφαγή στη νότια Μπάτσκα, γνωστή και ως η Σφαγή του Νόβι Σαντ, είναι ουσιαστικά μια σειρά στρατιωτικών και αστυνομικών επιχειρήσεων που έγιναν από τις ουγγρικές δυνάμεις κατοχής ενάντια σε Εβραίους και μη-Εβραίους πολίτες της Σερβίας. Διήρκεσαν από τις 4 ως τις 29 Ιανουαρίου 1942 και πραγματοποιήθηκαν στις κοινότητες της Μπάτσκα και στην πόλη Νόβι Σαντ, που κατοικούνταν κυρίως από Σέρβους. Στους δρόμους του Νόβι Σαντ και στις όχθες του Δούναβη, οι Ούγγροι φασίστες δολοφόνησαν πάνω από 4 χιλιάδες ανθρώπους, στην πλειοψηφία τους Σέρβους Χριστιανούς (τουλάχιστον 2.578) και Σέρβους Εβραίους (τουλάχιστον 1.068), καθώς και πολλούς άλλους.

Αυτό το εικονογραφημένο διήγημα έχει θέμα τη δημιουργία ενός εικονογραφημένου διηγήματος για τη Σφαγή στο Νόβι Σαντ.

Χαρακτήρες

Direktor-Djurdjev

Πέταρ
Ιστορικός,
διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου της πόλης του Νόβι Σαντ

Miško

Μίσκο
Εκπαιδευτικός,
διευθυντής του Οργανισμού Terraforming

Nevena-1

Νέβενα
Εκπαιδευτικός,
μέλος της ομάδας του Terraforming

Μαρίγια

Μαρίγια
Ερευνήτρια,
μέλος της ομάδας του Terraforming

Aca

Αλέξα
Ερευνήτρια,
μέλος της ομάδας του Terraforming

Olga

Κυρία Όλγα
Μέλος της τοπικής εβραϊκής
κοινότητας

dr.-koljanin

Δρ. Μίλαν
Ιστορικός

Preživeli

Κύριος Μπράνκο
Επιζών του Ολοκαυτώματος

Nataša

Νατάσα
Καθηγήτρια ιστορίας

Εικόνες

1-1-scaled

01. Το ποδόσφαιρο στο Νόβι Σαντ – η αρχική ιδέα για ένα εικονογραφημένο διήγημα

 

Εδώ και αρκετά χρόνια, το Ιστορικό Αρχείο της πόλης του Νόβι Σαντ και ο Οργανισμός Terraforming συνεργάζονται αρμονικά. Μια μέρα, ο Μίσκο και ο Πέταρ συζητούσαν την ιδέα της δημιουργίας εκπαιδευτικού υλικού για τη Σφαγή του Νόβι Σαντ.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, που έγινε στο γραφείο του Πέταρ, ο Μίσκο παρατήρησε ένα ζευγάρι παλιά ποδοσφαιρικά παπούτσια σε μια γυάλινη προθήκη. Ο Πέταρ εξήγησε ότι ήταν αυθεντικά παπούτσια από τη δεκαετία του 1930 και ότι τέτοιου τύπου παπούτσια φορούσαν οι ποδοσφαιριστές του Αθλητικού Συλλόγου της Βοϊβοντίνα εκείνη την εποχή.

Ως ιστορικός αλλά και ποδοσφαιρόφιλος, ο Πέταρ είχε πολλά να πει για την προπολεμική ιστορία των δύο ποδοσφαιρικών ομάδων που μοιράζονταν το ίδιο στάδιο στο Νόβι Σαντ: τη σερβική «Βοϊβοντίνα» και την Εβραϊκή «Μακάμπι».Makabi1”.

Η αφήγηση έκανε τον Μίσκο να προτείνει: «Μια ιστορία για το ποδόσφαιρο στο Νόβι Σαντ θα ήταν ένας ευχάριστος κι ενδιαφέρων τρόπος για να απεικονίσουμε την προπολεμική ζωή στην πόλη, τους κατοίκους της, τις ασχολίες τους και την ίδια τη Σφαγή του Νόβι Σαντ!»

Έτσι γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού εικονογραφημένου διηγήματος.

Τα θύματα της σφαγής του Νόβι Σαντ ήταν κυρίως Σέρβοι και Εβραίοι. Οι Εβραίοι αποτελούν μειονότητα στη Σερβία. Κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, η εβραϊκή κοινότητα του Νόβι Σαντ αποδεκατίστηκε. Ο αντισημιτισμός εξακολουθεί να είναι παρών σε κάθε ευρωπαϊκή κοινωνία και οι Εβραίοι εξακολουθούν να υφίστανται προκαταλήψεις, διακρίσεις και ρητορική μίσους. Ενώ είναι ανθρώπινη και ηθική μας ευθύνη να μνημονεύουμε όλα τα θύματα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό επίσης να προστατεύουμε τις μειονότητες και τις μειονεκτούσες ομάδες. Γι' αυτό αποφασίσαμε να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση μέσα από το διήγημα αυτό στη ζωή και τις διώξεις των Εβραίων.

Η ιδέα ήταν μόνο η αρχή. Έπρεπε να γίνουν πολλά ακόμη. Ο Πέταρ άρχισε να γράφει ένα κείμενο για το προπολεμικό Νόβι Σαντ, το οποίο θα λειτουργούσε ως εισαγωγή του διηγήματος. Ο Μίσκο συγκάλεσε συνάντηση της ομάδας του Terraforming.

1.1
Βρείτε αν υπήρχε ποδοσφαιρικός σύλλογος στην πόλη/χώρα σας πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν ναι, λειτουργεί ακόμη;

1.2
Βρείτε αν υπήρχε εβραϊκός ποδοσφαιρικός ή αθλητικός σύλλογος στην πόλη/χώρα σας πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν ναι, λειτουργεί ακόμη;

2-1-scaled

02. Έρευνα στα αρχεία

 

Η Μαρίγια κι ο Αλέξα ορίστηκαν ως οι ερευνητές του προγράμματος. Η πρώτη τους δουλειά ήταν να ερευνήσουν και να αναλύσουν κάθε τι σχετικό με το θέμα στο Ιστορικό Αρχείο της Πόλης του Νόβι Σαντ. Έψαξαν σε πολλές πηγές, αναζητώντας πληροφορίες για την καθημερινή ζωή στο προπολεμικό Νόβι Σαντ, για τα αθλητικά σωματεία, για το σχολικό σύστημα, την οικονομία, τις πολιτιστικές δραστηριότητες, καθώς και την τοπική εβραϊκή κοινότητα.

Για να εντοπίσουν τα πρόσωπα που θα γίνονταν οι πρωταγωνιστές του εικονογραφημένου μας διηγήματος, ο Αλέξα και η Μαρίγια βρήκαν τα ονόματα των παιδιών που έπαιζαν στα αθλητικά σωματεία της δεκαετίας του 1930 και τα συνέκριναν με τους καταλόγους των θυμάτων της Σφαγής του Νόβι Σαντ. Με τον τρόπο αυτό εντοπίστηκαν δύο νεαροί κάτοικοι του Νόβι Σαντ που έγιναν οι πρωταγωνιστές της ιστορίας μας.

Ο Τζόρτζε Ράιχ και ο Πέταρ Σίμιν ήταν ταλαντούχοι ποδοσφαιριστές, μέλη των παιδικών ομάδων της Μακάμπι και της Βοϊβοντίνα αντίστοιχα. Και οι δυο τους δολοφονήθηκαν από τους Ούγγρους φασίστες. Ο Πέταρ σκοτώθηκε στην αρχή της Ουγγρικής Κατοχής του Νόβι Σαντ, ενώ ο Τζόρτζε κατά της διάρκεια της Σφαγής.

«Πρέπει να ανακαλύψουμε όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες για τον Τζόρτζε και τον Πέταρ» επέμενε η Μαρίγια.

Οι δύο ερευνητές μετατράπηκαν σε ντετέκτιβ, διερευνώντας κάθε πτυχή της ζωής των δύο παιδιών. Ο Αλέξα ανέλαβε να ερευνήσει για τον Πέταρ και η Μαρίγια για τον Τζόρτζε. Έψαχναν πότε και πού γεννήθηκαν, αν είχαν αδέλφια, τι δουλειά έκαναν οι γονείς τους, πού έμεναν, αν σώζονταν φωτογραφίες τους, σε ποιο σχολείο πήγαιναν, αν ήταν καλοί μαθητές, αν είχαν συμμαθητές που έγιναν γνωστοί, ποιος ανέφερε το θάνατό τους και πότε, και κάθε άλλη χρήσιμη πληροφορία που μπορούσαν να βρουν.

2.1
Αναζητήστε, στην Κεντρική Βάση Δεδομένων του Ισραηλινού Ινστιτούτου Γιαντ Βασέμ, στοιχεία για εβραϊκής καταγωγής θύματα του Ολοκαυτώματος από την πόλη/χώρα σας.

2.2
Εκτός από Εβραίους, βρείτε αν υπήρχαν και άλλοι στην πόλη/χώρα σας που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ποιοι ήταν οι δράστες; Αναζητήστε τα κίνητρα και την ιδεολογία τους.

3-1-scaled

03. Ρωτώντας τους ιστορικούς

 

Μια από τις βασικότερες αρχές για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού εικονογραφημένου διηγήματος, είναι η ιστορική ακρίβεια και η προσήλωση στα γεγονότα που έχουν τεκμηριωθεί από τους επιστήμονες. Από την αρχή, συνεργαστήκαμε με ιστορικούς, που μας βοήθησαν να εστιάσουμε στα πιο σημαντικά γεγονότα και κοινωνικές εξελίξεις, ελέγχοντας για να εντοπίσουν τυχόν λάθη.

Η Μαρίγια και ο Αλέξα μίλησαν με τον Δρ. Μίλαν, έναν αναγνωρισμένο ιστορικό και παλιό συνεργάτη της ομάδας του Terraforming.

Ο Δρ. Μίλαν τόνισε: «Αν και η ιστορία μας εστιάζει στο Νόβι Σαντ, για να γίνει πλήρως κατανοητή, πρέπει να λάβουμε υπόψη το ευρύτερο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίστηκε.»

Ένα παράδειγμα της σύζευξης της τοπικής εμπειρίας με την ευρύτερη ευρωπαϊκή ιστορία ήταν το πέρασμα, από το Νόβι Σαντ, τριών πλοίων με Εβραίους πρόσφυγες, στα τέλη του Δεκέμβρη του 1939. Επρόκειτο για μια ομάδα με πάνω από 1100 άτομα από τη Βιέννη, το Βερολίνο, την Πράγα, τη Μπρατισλάβα και άλλες κεντροευρωπαϊκές πόλεις. Προσπαθώντας να ξεφύγουν από τους Ναζί, είχαν επιβιβαστεί σε ποταμόπλοια και κατέβαιναν τον Δούναβη με την ελπίδα να φτάσουν στην Παλαιστίνη. Το ιστορικό αυτό γεγονός έγινε γνωστό ως «το κονβόι του Κλάντοβο».

Αποφασίσαμε ότι θα το εντάσσαμε κι αυτό στην ιστορία μας.

3.1
Αναζητήστε τα αίτια που οδήγησαν στην εμφάνιση ενός προσφυγικού κύματος Εβραίων στην Ευρώπη τη δεκαετία του 1930. Με ποιο τρόπο υποδέχτηκε κάθε χώρα τους Εβραίους πρόσφυγες εκείνη την εποχή;

3.2
Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το ιστορικό γεγονός που έγινε γνωστό ως «το κονβόι του Κλάντοβο».

4-1-scaled

04. Η εβραϊκή κοινότητα και ο πολιτισμός της

 

Για να μάθουν για τη ζωή των Εβραίων του Νόβι Σαντ πριν τον πόλεμο, η Μαρίγια και ο Αλέξα πήραν συνέντευξη από εκπροσώπους της τοπικής εβραϊκής κοινότητας, καθώς και από ειδικούς στην εβραϊκή ιστορία και πολιτισμό. Οι Εβραίοι συμμετείχαν ενεργά στον οικονομικό, πολιτιστικό, αθλητικό και κάθε άλλο τομέα της ζωής στο Νόβι Σαντ.

Όπως μας είπε η κα. Όλγα, μέλος της εβραϊκής κοινότητας του Νόβι Σαντ, την περίοδο του μεσοπολέμου, οι Εβραίοι ήταν πλήρως ενσωματωμένοι στην ευρύτερη κοινότητα και η ζωή τους δεν διέφερε από αυτή των άλλων πολιτών. Υπήρχαν και πλούσιοι και φτωχοί. Κάποιοι ήταν πετυχημένοι γιατροί, δικηγόροι και βιομήχανοι, ενώ άλλοι ήταν εργάτες, μικρέμποροι ή τεχνίτες.

Όπως μας εξήγησε η κα. Όλγα «Αν και ήταν ενσωματωμένη στην κοινωνία και τον πολιτισμό της πλειοψηφίας, η εβραϊκή μειονότητα διατηρούσε την ταυτότητά της, καλλιεργούσε τις παραδόσεις της και τηρούσε τις θρησκευτικές γιορτές της. Ήταν επομένως ένα αναπόσπαστο τμήμα του μοναδικού πολιτισμικού μωσαϊκού του Νόβι Σαντ. Μέχρι σήμερα υπάρχει στο Νόβι Σαντ μια μεγάλη Συναγωγή που αποτελεί μάρτυρα της ζωής της εβραϊκής κοινότητας.»

Ο Αλέξα και η Μαρίγια άκουσαν αφηγήσεις για τις τρομερές απώλειες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά τη διάρκεια του οποίου η πλειοψηφία των Εβραίων του Νόβι Σαντ δολοφονήθηκε στο Ολοκαύτωμα. Άκουσαν επίσης μαρτυρίες για τον αγώνα των λίγων επιζώντων να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους.

4.1
Βρείτε πληροφορίες για το πότε εγκαταστάθηκαν για πρώτη φορά Εβραίοι στην περιοχή που ζείτε. Βρείτε αν υπάρχει ακόμη εβραϊκή κοινότητα εκεί.

4.2
Βρείτε ένα άτομο εβραϊκού θρησκεύματος από την πόλη/χώρα σας που να έχει συνεισφέρει σημαντικά στον επιστημονικό, πολιτισμικό, αθλητικό, οικονομικό ή άλλο τομέα. Συντάξτε μια σύντομη παρουσίαση για το άτομο αυτό.

4.3
Αναζητήστε αν υπάρχει Συναγωγή, εβραϊκή συνοικία ή άλλο ίχνος εβραϊκής ζωής στην πόλη/χώρα σας. Υπάρχει εβραϊκό μουσείο; Αν ναι, επισκεφθείτε το ή βρείτε άλλους τρόπους να πληροφορηθείτε για εβραϊκά ήθη και έθιμα. Μάθετε ποιες είναι οι σημαντικότερες εβραϊκές γιορτές. Διαλέξτε μια και περιγράψτε τη.

5-1-scaled

05. Η συλλογή πηγών και βιβλιογραφίας

 

Η Μαρίγια κι ο Αλέξα είχαν και άλλο ένα σημαντικό καθήκον: να βρουν αξιόπιστες και επιβεβαιωμένες βιβλιογραφικές πηγές και πρωτογενές υλικό που να έχει σχέση με το εικονογραφημένο διήγημα, όπως ιστορικές έρευνες, επιστημονικές μελέτες, απομνημονεύματα, πεζά ή ποιητικά λογοτεχνικά έργα. Για το σκοπό αυτό, ζήτησαν τη βοήθεια βιβλιοθηκάριων και θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα τους συνεργάτες μας στη Βιβλιοθήκη της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών.

Χάρη στην εργασία μιας βιβλιοθηκονόμου, της Μπιλιάνα από το Βελιγράδι, δημιουργήθηκε μια ψηφιακή βάση δεδομένων, η οποία λέγεται «Εβραϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη». Εκεί μπορεί κανείς να βρει σχεδόν οτιδήποτε έχει γραφεί στη σερβική γλώσσα για τους Εβραίους, τον εβραϊκό πολιτισμό και την εβραϊκή ιστορία.

Μια άλλη σημαντική και αξιόπιστη πηγή για τους ερευνητές μας ήταν τα αρχεία των εφημερίδων. Πολλές βιβλιοθήκες και αρχεία διατηρούν τεύχη παλιών εφημερίδων από την προπολεμική εποχή, ακόμη και από τον καιρό της Κατοχής. Κάποια από αυτά μπορούν να βρεθούν και στο διαδίκτυο, στις ιστοσελίδες της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Σερβίας και της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης «Σβετόζαρ Μάρκοβιτς» στο Βελιγράδι.

5.1
Επισκεφθείτε την τοπική σας βιβλιοθήκη και ζητήστε από τον/την βιβλιοθηκάριο να σας συστήσει βιβλία για το Ολοκαύτωμα στην Ευρώπη και για τη δίωξη των Εβραίων στον τόπο σας. Βρείτε δύο βιβλία για το Ολοκαύτωμα που έχουν γραφτεί από ερευνητές της χώρας σας. Βρείτε άλλα δύο βιβλία που να έχουν γραφτεί από ξένους ερευνητές. Ερευνήστε τι πραγματεύονται αυτά τα βιβλία και πότε γράφτηκαν. Βρείτε μερικές βασικές πληροφορίες για τους/τις συγγραφείς τους.

5.2
Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της «Ψηφιακής Εβραϊκής Βιβλιοθήκης» ή κάποιον άλλο ιστοχώρο που περιέχει δημοσιεύματα εβραϊκού περιεχομένου. Βρείτε δύο δημοσιεύματα ή βιβλία για την εβραϊκή ιστορία και τον εβραϊκό πολιτισμό. Μάθετε για το περιεχόμενο αυτών των βιβλίων και πότε γράφτηκαν. Βρείτε μερικές βασικές πληροφορίες για τους/τις συγγραφείς τους.

6-1-scaled

06. Συνεντεύξεις με επιζώντες

 

Οι συνεντεύξεις με επιζώντες καθώς και με τα παιδιά τους –τη δεύτερη γενιά των επιζώντων– αποτέλεσαν μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τους δημιουργούς του εικονογραφημένου διηγήματος για τη Σφαγή του Νόβι Σαντ. Ο Αλέξα και η Μαρίγια μίλησαν με μάρτυρες και επιζώντες για να μάθουν από πρώτο χέρι για τις προσωπικές τους εμπειρίες και να ακούσουν τις αναμνήσεις τους από τα όσα συνέβησαν εκείνη την εποχή.

Για να συλλάβει κανείς την ουσία αυτού του πολύπλοκου ιστορικού γεγονότος, είναι απαραίτητο να το δει από την οπτική γωνία των επιζώντων. Οι μαρτυρίες τους αποκαλύπτουν βαθιά προσωπικά συναισθήματα και σκέψεις, καθώς και τα κίνητρα πίσω από τις αποφάσεις και τις πράξεις τους. Επίσης μας επιτρέπουν να καταλάβουμε τις τραγικές και μακροπρόθεσμες συνέπειες που συχνά τους στοιχειώνουν σε όλη τους τη ζωή και που, μερικές φορές, έχουν μεταβιβαστεί και στην επόμενη γενιά.

Εκτός από τις άμεσες συζητήσεις με επιζώντες, χρησιμοποιήσαμε, επίσης, μαγνητοσκοπημένες συνεντεύξεις ή απομαγνητοφωνημένες μαρτυρίες, καθώς επίσης ημερολόγια και απομνημονεύματα.

Συζητώντας με τον κ. Μπράνκο, η Μαρίγια και ο Αλέξα έμαθαν με ποιο τρόπο η οικογένειά του κατόρθωσε να επιβιώσει από τις διώξεις των Ούγγρων φασιστών και τη Σφαγή του Νόβι Σαντ. Παρόλα αυτά, σχεδόν όλοι τους χάθηκαν τελικά στο Ολοκαύτωμα.

«Το 1944, οι Γερμανοί εκτόπισαν ολόκληρο το σόι μας, κι όλους τους άλλους Εβραίους της Μπάτσκα, στο Άουσβιτς και σε άλλα ναζιστικά στρατόπεδα. Από εκεί ελάχιστοι επιζώντες επέστρεψαν μετά την Απελευθέρωση,» εξήγησε ο κ. Μπράνκο.

6.1
Βρείτε τη συνέντευξη ενός ατόμου από την πόλη/χώρα σας που επέζησε από το Ολοκαύτωμα (σε γραπτή, ακουστική ή οπτικοακουστική μορφή). Τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση στην μαρτυρία του;

6.2.
Βρείτε δύο απομνημονεύματα ή αυτοβιογραφικά έργα γραμμένα από επιζώντες του Ολοκαυτώματος από τη χώρα σας. Βρείτε μερικές βασικές πληροφορίες για τους/τις συγγραφείς τους. Πώς επέζησαν από το Ολοκαύτωμα;

7-1-scaled

07. Η χρήση μνημείων και αυθεντικών ιστορικών χώρων στην εκπαίδευση

 

Για να γνωρίσουν τους χώρους που θα παρουσίαζαν στο εικονογραφημένο διήγημα, ο Αλέξα και η Μαρίγια επισκέφθηκαν τα μνημεία που στήθηκαν για τη Σφαγή του Νόβι Σαντ σε διάφορα σημεία της πόλης. Συχνά τα μνημεία αυτά έχουν στηθεί ακριβώς στο σημείο, όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα που απαθανατίζουν.

Εκτός από αυτά, χρησιμοποιώντας αρχειακό υλικό, λογοτεχνικές πηγές και μαρτυρίες, οι δύο ερευνητές εντόπισαν αρκετές άλλες τοποθεσίες στο Νόβι Σαντ στις οποίες διαδραματίστηκαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα, μολονότι δεν υπάρχουν μνημεία γι αυτά.

Η Μαρίγια και ο Αλέξα μίλησαν με εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για να ανακαλύψουν πώς διδάσκεται στα παιδιά η Σφαγή του Νόβι Σαντ και τι είδους εκπαιδευτικό υλικό θα τους ήταν χρήσιμο.
Μία εκπαιδευτικός, η Νατάσα, τόνισε πόσο σημαντικές είναι οι επισκέψεις σε μνημεία, μουσεία και αυθεντικούς ιστορικούς χώρους, γιατί κινούν το ενδιαφέρον των μαθητών και τους εμπνέουν.

«Η εκπαίδευση σε έναν αυθεντικό χώρο δίνει στους μαθητές τη δυνατότητα να συνδεθούν άμεσα με την ιστορία, να ταυτιστούν με τους πρωταγωνιστές, να συνδέσουν την ιστορία που μαθαίνουν με τη δική τους κοινωνική πραγματικότητα, να την κοιτάξουν από μια κριτική και αναλυτική ματιά,» είπε η Νατάσα.

Στις συζητήσεις που έχει η Νατάσα με τους μαθητές της, ένα από τα θέματα που τους προβληματίζει είναι το γεγονός πως τα ίχνη του παρελθόντος και οι αυθεντικοί ιστορικοί χώροι συχνά βρίσκονται σε σημεία, όπου η καθημερινή ζωή συνεχίζεται αμέριμνα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το παρόχθιο πάρκο του Νόβι Σαντ, το οποίο από τη μια είναι δημοφιλής τόπος αναψυχής, γεμάτος με λουόμενους τα καλοκαίρια, συγχρόνως όμως είναι και ο χώρος, όπου διαπράχθηκαν μαζικές δολοφονίες. Συζητώντας γι αυτό και για άλλα θέματα, η Νατάσα δίνει στους μαθητές της το έναυσμα να αναλογιστούν ποιο είναι το νόημα και η σημασία της ιστορικής μνήμης, καθώς και το ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι διάφορες μορφές της.

7.1
Ερευνήστε αν υπάρχει μνημείο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος στην πόλη/χώρα σας. Πότε κατασκευάστηκε; Αφορά κάποιο συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός; Αν ναι, ποιο είναι αυτό; Κάντε μια φωτογραφική αναφορά.

7.2
Ερευνήστε αν υπάρχουν αυθεντικοί ιστορικοί χώροι στην πόλη/χώρα σας που είναι σημαντικοί για την ιστορία του Ολοκαυτώματος, αλλά δεν φέρουν ειδική σήμανση. Εντοπίστε έναν από αυτούς τους χώρους και κάντε μια σύντομη παρουσίαση, στην οποία θα εξηγείτε γιατί είναι αυθεντικός και ποια η σημασία του. Κάντε μια φωτογραφική αναφορά.

7.3
Ερευνήστε αν στην πόλη/χώρα σας υπάρχει μνημείο για άλλα θύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Βρείτε σε ποιους είναι αφιερωμένο, καθώς και πότε κατασκευάστηκαν και με ποια αφορμή. Κάντε μια φωτογραφική αναφορά.

7.4
Εντοπίστε τα πιο σημαντικά μουσεία και χώρους μνήμης που είναι αφιερωμένα σε θύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος στη χώρα σας. Κάντε μια σύντομη παρουσίαση.

8-1-scaled

08. Η εκπαιδευτική προσέγγιση

 

Ενώ η Μαρίγια και ο Αλέξα έβαζαν σε τάξη τα ευρήματα των ερευνών τους, η Νέβενα και ο Μίσκο κατέληξαν στο ποιες θα ήταν οι εκπαιδευτικές παράμετροι του εικονογραφημένου διηγήματος. Βασιζόμενοι στις συστάσεις της IHRA για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος, και λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές ιστορικές ιδιαιτερότητες, αποφάσισαν ποια θα ήταν τα επιδιωκόμενα εκπαιδευτικά αποτελέσματα, γνώσεις, ικανότητες και διαθέσεις στις οποίες θα εστίαζε αυτό το εκπαιδευτικό υλικό.

«Το εκπαιδευτικό υλικό πρέπει φυσικά να παρουσιάζει την ιστορία και το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαπράχθηκε αυτό το έγκλημα. Εκτός όμως από αυτό, είναι σημαντικό να λειτουργεί και ως ένας τρόπος θέασης των προβλημάτων της σημερινής κοινωνίας. Τέτοια προβλήματα είναι η άνοδος του σύγχρονου αντισημιτισμού, η μισαλλοδοξία, ο εθνικισμός, η άρνηση και η διαστρέβλωση του Ολοκαυτώματος, καθώς και οι προσπάθειες για την αποκατάσταση των δραστών και τη δικαιολόγηση των εγκλημάτων που διέπραξαν» αναφέρει η Νέβενα.

Η ομάδα του Terraforming εργάστηκε πάνω σε διάφορα στοιχεία του διηγήματος: τη συγγραφή της ιστορίας, η οποία διαιρέθηκε σε σκηνές, την προετοιμασία του υλικού και των οδηγιών για την καθοδήγηση των εικονογράφων, την επιλογή επαρκών ιστορικών πηγών που θα συνόδευαν κάθε σκηνή, την προετοιμασία χαρτών και φωτογραφιών των χώρων, όπου διαδραματίστηκε η ιστορία και, τέλος, τη δημιουργία εργασιών για τους μαθητές. Όλα αυτά τα στοιχεία συντέθηκαν σε ένα ενιαίο αρχείο – το αναλυτικό σενάριο ή storyboard.

8.1
Ζητήστε από έναν/μία καθηγητή ιστορίας, επιμελητή μουσείου ή βιβλιοθηκάριο να σας βοηθήσουν να βρείτε εκπαιδευτικό υλικό για το Ολοκαύτωμα και τον αντισημιτισμό στη χώρα σας.

8.2
Αναζητήστε αν υπάρχουν κρατικά ή ανεξάρτητα ιδρύματα, τα οποία άμεσα ή έμμεσα ασχολούνται με την καταπολέμηση του αντισημιτισμού· για παράδειγμα μέσω της παρακολούθησης αντισημιτικών περιστατικών και των νόμων και κανονισμών που ισχύουν κατά του αντισημιτισμού, μέσω της εκπαίδευσης για τον αντισημιτισμό, μέσω της προσπάθειας για την ασφάλεια και την προστασία των εβραϊκών κοινοτήτων κτλ. Ποια είναι αυτά τα ιδρύματα; Κάντε μια σύντομη παρουσίαση.

9-1-scaled

09. Δουλεύοντας με τους εικονογράφους

 

Μετά την ολοκλήρωση του αναλυτικού σεναρίου, ήταν καιρός για την εικονογράφηση. Η ομάδα του Terraforming δημοσίευσε μια αγγελία, με την οποία ζητούσε καλλιτέχνες για να εργαστούν σε ένα εικονογραφημένο διήγημα ιστορικού περιεχομένου με θέμα την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η εικονογράφηση του παρελθόντος δεν είναι εύκολη υπόθεση, ιδίως όταν κάποιος προσπαθεί να αποδώσει το πνεύμα της εποχής και τις ιστορικές λεπτομέρειες με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια. Πώς ακριβώς ήταν η κεντρική πλατεία του Νόβι Σαντ το 1929; Πώς ήταν τα σχολικά κασκέτα που φορούσαν οι μαθητές το 1931; Τι θα έβλεπε όποιος παρακολουθούσε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα στο στάδιο «Καρατζόρτζε» το 1936; Για να μπορέσουν να αποδώσουν με αυθεντικότητα τους χαρακτήρες, τους χώρους και τα αντικείμενα της ιστορίας, οι συντελεστές έδωσαν στους εικονογράφους λεπτομερείς περιγραφές της κάθε σκηνής, καθώς και πρόσβαση σε πηγές όπως ιστορικές φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, αφίσες, αποκόμματα εφημερίδων και άλλο οπτικό υλικό.

Ωστόσο, είχαμε κι άλλη μια ιδέα: θελήσαμε να δημιουργήσουμε κι ένα εικονογραφημένο διήγημα για τη διαδικασία της δημιουργίας ενός εικονογραφημένου διηγήματος για τη Σφαγή του Νόβι Σαντ.

Στην αγγελία μας απάντησαν αρκετοί καλλιτέχνες. Αφού εξετάσαμε τις προτάσεις που υπέβαλαν και μιλήσαμε με τους υποψήφιους, επιλέξαμε τη Σάντρα να εικονογραφήσει το διήγημά μας για τη Σφαγή του Νόβι Σαντ.

Δώσαμε στη Σάντρα πρόσβαση στο αναλυτικό σενάριο και τις περιγραφές των σκηνών. Αρχικά ο Μίσκο εξηγούσε πώς είχαν σκεφτεί τη σκηνή για κάθε εικόνα, μερικές φορές κάνοντας ένα απλό σκίτσο για να γίνει καλύτερα κατανοητό αυτό που επεδίωκε. Έπειτα η Σάντρα έφτιαχνε μια πρόχειρη εικόνα, την οποία εξέταζε ο Μίσκο, για να παρατηρήσει αν κάτι έπρεπε να διορθωθεί, να τροποποιηθεί ή να αλλάξει εντελώς. Μετά τις παρατηρήσεις του Μίσκο, η Σάντρα ετοίμαζε μια νέα εκδοχή της εικόνας, με περισσότερες λεπτομέρειες. Κάθε εικόνα έπαιρνε μερικές μέρες να ετοιμαστεί, μετά από μια-δυο τέτοιες συνομιλίες μεταξύ τους και πολλές διαδοχικές εκδοχές της σκηνής. Έπειτα η διαδικασία επαναλαμβανόταν για την επόμενη.

Οι εικόνες φτιάχνονταν ψηφιακά, ήταν επομένως εύκολο να προσαρμοστούν για χρήση στο διαδίκτυο.

9.1
Βρείτε ένα έργο τέχνης ή μαζικής κουλτούρας, όπως μια ταινία, ένα θεατρικό έργο, ένα κόμικ κτλ. από το εξωτερικό, που έχει θέμα το Ολοκαύτωμα ή που αναφέρεται σε αυτό με κάποιον τρόπο.

9.2
Βρείτε ένα έργο τέχνης ή μαζικής κουλτούρας, όπως μια ταινία, ένα θεατρικό έργο, ένα κόμικ κ.ά., από τη χώρα σας που έχει θέμα το Ολοκαύτωμα στη χώρα σας ή που αναφέρεται σε αυτό με κάποιον τρόπο.

10-1-scaled

10. Ημέρες Μνήμης

 

Το 1971, στην όχθη του Δούναβη στήθηκε ένα μπρούτζινο γλυπτό με τίτλο «Οικογένεια» του αναγνωρισμένου γλύπτη Γιοβάν Σολντάτοβιτς, ως ανάμνηση της Σφαγής του Νόβι Σαντ. Κάθε χρόνο, στις 23 Ιανουαρίου, μπροστά στο μνημείο γίνεται μια τελετή μνήμης για τα θύματα της Σφαγής.

Γιατί θυμόμαστε τα θύματα και γιατί διδάσκουμε για το Ολοκαύτωμα και τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί Ναζί, οι σύμμαχοι και οι συνεργάτες τους;

Το να θυμόμαστε αυτή την ιστορία είναι ζωτικής σημασίας, αρχικά λόγω της ηθικής μας υποχρέωσης απέναντι στα θύματα, ως συνάνθρωποι. Στη συνέχεια, γιατί μαθαίνοντας γι’ αυτή την τραγική περίοδο της ιστορίας, μαθαίνουμε περισσότερα και για τους εαυτούς μας, για το ποιοι είμαστε και για την κοινωνία στην οποία ζούμε σήμερα.

Η Σφαγή του Νόβι Σαντ είναι ένα έγκλημα που άλλαξε για πάντα την πόλη μας και παραμένει, ως σήμερα, αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και της ταυτότητας του Νόβι Σαντ και των κατοίκων του.

Οι ημέρες μνήμης έχουν ιδιαίτερη σημασία για τους επιζώντες, για τους απογόνους των θυμάτων και για όλη την υπόλοιπη κοινωνία. Υιοθετώντας και αναγνωρίζοντας επίσημα μια συγκεκριμένη μέρα για την ανάμνηση του γεγονότος, η κοινωνία αναγνωρίζει και παραδέχεται το έγκλημα που διαπράχθηκε. Αυτή η παραδοχή αποτελεί το πρώτο βήμα για τη σταδιακή θεραπεία του τραύματος και τη συμφιλίωση. Οι ημέρες μνήμης μας δίνουν την ευκαιρία, τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο, να πληροφορηθούμε για σημαντικά ιστορικά γεγονότα και να μιλήσουμε γι’ αυτά, διατηρώντας έτσι την ανάμνησή τους ζωντανή.

Το εικονογραφημένο διήγημα για τη Σφαγή του Νόβι Σαντ σκοπό έχει να παρουσιάσει αυτό το ιστορικό γεγονός στο ευρύτερο κοινό, καθώς και να συμβάλει με εκπαιδευτικές παραμέτρους στη διατήρηση της μνήμης του.

10.1
Ποιες είναι οι σημαντικότερες ημέρες μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος στη χώρα σας;

10.2
Υπάρχουν άλλες ημέρες μνήμης στη χώρα σας που να είναι αφιερωμένες σε άλλα θύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως οι Ρομά ή άλλες ομάδες;

10.3
Δεν υπάρχουν «ασήμαντα» γεγονότα του Ολοκαυτώματος. Όλα τα θύματα αξίζουν εξίσου τον σεβασμό και τη μνήμη μας. Βρείτε αν έχει συμβεί ένα ιστορικό γεγονός στην πόλη/χώρα σας, το οποίο δεν τιμάται επισήμως. Κινητοποιήστε τους συμμαθητές σας και, με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών σας ή βιβλιοθηκάριων ή υπαλλήλων μουσείων, οργανώστε μια αναμνηστική εκδήλωση για το γεγονός στο σχολείο ή την τοπική σας κοινότητα.

[wpgmza id=”1″]

cc© 2022. This work is licensed under a CC NC SA 4.0 license.