«Γαμψομύτης και καμπούρης, με ψυχή όλο απονιά στο χρηματιστήριο πάει ο Εβραίος του Σατανά.» – Βίλχελμ Μπους (1872)

German:
Und der Jud mit krummer Ferse,
Krummer Nas’ und krummer Hos’
Schlängelt sich zur hohen Börse
Tiefverderbt und seelenlos.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ο Βίλχελμ Μπους (Wilhelm Busch) ήταν Γερμανός σατιρικός εικονογράφος και ποιητής. Η αγγλική μετάφραση του ποιήματός του «Η ευσεβής Ελένη» (ή «Η Ελένη που δεν μπορούσε να πει όχι») περιέχει τον χαρακτήρα του Εβραίου κ. Σμοκ που αποτελεί σύνοψη του πιο συνηθισμένου στερεοτύπου του γερμανικού αντισημιτισμού: ο Φιλάργυρος Εβραίος, που είναι άπληστος και προσκυνά το χρήμα, ενώ ασχολείται με την τοκογλυφία και τις πιο παρασιτικές μορφές του χρηματιστηριακού καπιταλισμού. Στο ποίημά του, ο Μπους παρουσιάζει αυτή τη μορφή μέσα στο πλαίσιο της κοσμοθεωρίας ενός ευσεβούς θείου, που προσπαθεί να σώσει την ανηψιά του από τη διαφθορά της μεγαλούπολης.

Οι Εβραίοι θεωρούνται υπεύθυνοι για την εμφάνιση ανεπιθύμητων κοινωνικών φαινομένων, όπως η φτώχεια και η ανισότητα, ενώ γίνονται τα εξιλαστήρια θύματα που κατηγορούνται για τις αρνητικές συνέπειες του καπιταλισμού.

Για όσους πιστεύουν αυτό το αφήγημα, οι επιθέσεις και τα εγκλήματα κατά Εβραίων είναι δικαιολογημένα. Η Ναζιστική Γερμανία εκμεταλλεύτηκε τους Εβραίους, χρησιμοποιώντας αυτό το αφήγημα ως δικαιολογία για την εξόντωσή τους.

Τέτοιες ιδέες εμποδίζουν τους ανθρώπους να δουν τους Εβραίους ως μέλη της κοινωνίας, ως ανθρώπους με ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ίσα δικαιώματα. Δεν τους επιτρέπουν να καταλάβουν την πραγματικότητα των οικονομικών σχέσεων ή το πώς λειτουργεί η καπιταλιστική οικονομία και την ιστορία της. Το αποτέλεσμα τέτοιων αντιλήψεων σε μια κοινωνία είναι πως διαστρεβλώνουν τον διάλογο για την οικονομική πολιτική και μπορεί να οδηγήσουν σε πολιτικές επιλογές ενάντια σε ομάδες ανθρώπων που θεωρούνται εχθροί του λαού.

Το ευρύτατα διαδεδομένο αφήγημα των Εβραίων ως τοκογλύφων κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα αποτελεί μύθο. Στις περιοχές που δεν απαγορευόταν στους Εβραίους να ασχολούνται με τη γεωργία ή τη βιοτεχνία, ασχολούνταν και με τα δύο. Άλλωστε, η συντριπτική πλειοψηφία των Εβραίων δεν είναι πλούσιοι. Πάντα υπήρχαν και μη Εβραίοι τραπεζίτες και δανειστές, ενώ η απαγόρευση της τοκογλυφίας από την Καθολική Εκκλησία ποτέ δεν γνώρισε γενική εφαρμογή και επέσυρε μόνο εκκλησιαστικές ποινές. Ωστόσο, το στερεότυπο που θέλει τους Εβραίους ιδιαίτερα άπληστους αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο για την κινητοποίηση της κοινής γνώμης ενάντια σε Εβραίους δανειστές.

Για την αντιμετώπιση αυτού του στερεοτύπου, μπορείτε να το συζητήσετε ή να χρησιμοποιήσετε το βιβλίο του Μπους ως παράδειγμα. Αν χρησιμοποιηθούν σε εκπαιδευτικό πλαίσιο (ή οποιοδήποτε άλλο «δημόσιο» πλαίσιο) οι παραπάνω στίχοι δεν πρέπει να παρουσιαστούν μεμονωμένα, αλλά σε συνάρτηση με το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής που γράφτηκαν Όπου είναι δυνατόν, η παράθεση στατιστικών μπορεί να βοηθήσει στην κατάρριψη αυτού του μύθου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Busch, Wilhelm, Bildergeschichten, Die Fromme Helene, Erstes Kapitel
(Chapter 1 of “Die fromme Helene” by Wilhelm Busch)

Geldverleiher – Mittelalter 1
(article by Dr. Wolfgang Geiger about the prejudice of the medieval Jewish usurer)

ΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ