Od XII wieku do mitów religijnych (w których uznawano Żydów za zabójców) dołączały się stereotypy ekonomiczne. Żydzi byli opisywani jako bogaci i rozpustni, a także jako "pożyczający pieniądze", "targujący się" i "lichwiarze" - pogląd ten jest powszechny do dziś. Wykluczeni z własności ziemskiej, rolnictwa, chrześcijańskich cechów kupieckich i rzemieślniczych, Żydzi coraz bardziej ograniczali się do drobnego handlu, domokrążców i handlarzy rupieciami. Szczególną rolę odgrywał obrót pieniędzmi z odsetkami, który według dogmatyki kościelnej naruszał boską doktrynę i pozostawał zakazany dla chrześcijan.

WIĘCEJ INFORMACJI

W XIV w. papieże i sobory wielokrotnie potępiali pożyczanie pieniędzy, które określano mianem "żydowskiej lichwy", co przyczyniało się do wzrostu wrogości chrześcijańskich dłużników wobec ich żydowskich wierzycieli. Wykrystalizował się stereotyp nieugiętego i chciwego Żyda, który bezlitośnie wykorzystywał trudną sytuację swojego chrześcijańskiego otoczenia. Obraz ten przeniknął głęboko do światopoglądu ludzi za pośrednictwem legendy i mitu, podania ludowego i karykatury. Można go odnaleźć w charakterystyce Shylocka w "Kupcu weneckim" Szekspira, w koncepcji Wernera Sombarta o "tworzeniu (schaffendes)" kapitału przemysłowego i "gromadzeniu (raffendes)" kapitału finansowego, a także w często używanych dziś antysemickich sformułowaniach, które nie są już wymierzone w "Żydów", lecz artykułowane są w wersji pośredniej, zaszyfrowanej, w aluzjach i kodach, takich jak "marionetka Rotszyldów", "wysoka finansjera" czy "elita wschodniego wybrzeża USA". Ponadto, jako uosobienie kapitału, Żydzi są wielokrotnie obiektem regresywnej krytyki kapitalizmu: w ten sposób zostają zredukowani do roli nośników pieniędzy, obarczeni odpowiedzialnością za kryzysy gospodarcze i utożsamieni z restrukturyzacją i przewrotami społecznymi.

W przeszłości mniejszość żydowska pokrywała zapotrzebowanie na pieniądze dla rozwijającej się gospodarki, mimo zakazu płacenia odsetek. Z drugiej strony, to właśnie z tego powodu byli dyskryminowani i prześladowani jako kozły ofiarne.

W średniowiecznej Europie, wbrew powszechnym uprzedzeniom, Żydzi działali w wielu sektorach przemysłu poza obrotem pieniężnym, np. jako rzemieślnicy czy rolnicy. Jako kupcy przyczyniali się do dobrobytu i rozwoju miast i społeczności, przede wszystkim dzięki swoim dalekosiężnym kontaktom handlowym. Należy podkreślić, że większość Żydów w Europie nie była bogata.

BIBLIOGRAFIA

Judenfeindschaft von der Antike bis zur Neuzeit (article by Julia König “Antisemitism from antiquity to modern times,” published on November 23, 2006, on Bundeszentrale für politische Bildung)

Ökonomiekritik und Antisemitismus (article by Malte Holler “Economic criticism and antisemitism” published on “Anders Denken - Thinking Differently” - the online platform for criticism of antisemitism and educational work)

Antisemitism Uncovered: Myth – Jews Are Greedy (article published on the website “Antisemitism Uncovered” by Anti-Defamation League)

MATERIAŁY IKONOGRAFICZNE

Geldjude – Wikipedia (The Jew with the money purse in Rosheim, Source: Wikimedia)

Poster of Jewish bankers walking through a parted red sea of blood – Collections Search (Source: United States Holocaust Memorial Museum)

Antisemitismus – Finanzjudentum – Politik – SZ.de (Antisemitic cartoon, 1943: A Jew portrayed as a greedy businessman. Photo: Süddeutsche Zeitung from the article “Antisemitism - Financial Judaism”)

Antisemitic political cartoon entitled “Rothschild” by the French caricaturist, C. Leandre, 1898. – Collections Search (Source: United States Holocaust Memorial Museum)

Moneten und Mythen (Photo: Protest - Occupy Wall Street protesters in Zuccotti Park, New York in the article “Monets and Myths” on the website juedische-allgemeine.de)