Świadectwa ustne

Olga Andraši urodziła się w 1951 roku w Nowym Sadzie. Pracowała jako nauczycielka i kuratorka. Obecnie jest na emeryturze i jest aktywną członkinią społeczności żydowskiej w Nowym Sadzie. Ojciec Olgi, Mirko Polak, przeżył masakrę w Nowym Sadzie. Później był deportowany i więziony w różnych obozach koncentracyjnych na terenie dzisiejszych Węgier, Czech i Austrii.

Wywiadu udzieliła: Olga Andraši
Wywiad przeprowadził: Miško Stanišić
Długość: 00:48:27
Data: 25.07.2021.
Miejsce: Nowy Sad
Kamera: Viktor Čobanović

Mirko Stefanović urodził się w 1952 roku w Nowym Sadzie. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w Nowym Sadzie w 1974 roku. Ma za sobą bogatą karierę dyplomatyczną. Pracował między innymi jako chargé d'affaires w ambasadzie jugosłowiańskiej w Izraelu. Matka Mirko, Suzana Erdesh, przeżyła Holokaust w Auschwitz. Mirko jest wybitnym członkiem społeczności żydowskiej w Nowym Sadzie.

Wywiadu udzielił: Mirko Stefanović
Wywiad przeprowadził: Miško Stanišić
Długość: 00:35:06
Data: 25.07.2021.
Miejsce: Nowy Sad
Kamera: Viktor Čobanović

Rena urodziła się w 1942 roku w getcie krakowskim. Jej rodzice, Aszer i Leonora pochodzili z rodzin żydowskich. Aszer był bardzo religijny, Leonora była świecką Żydówką. W czasie wojny Leonora oddała Renę pod opiekę polskiej rodzinie. Sama zarabiała na jej utrzymanie. Pieniądze raz w miesiącu zanosiła do ich mieszkania i zabierała córkę na spacery po krakowskich Plantach.

Rena jest świecką Żydówką. Przez 20 lat pracowała w Urzędzie Skarbowym, potem do emerytury w miejskim przedsiębiorstwie. Jest członkinią JCC Krakow (Centrum Społeczności Żydowskiej) oraz krakowskiej Gminy Żydowskiej. Od kilku lat w Żydowskim Muzeum Galicja spotyka się z grupami młodzieży i opowiada swoją wojenną historię.

Wywiadu udzieliła: Rena Rach
Wywiad przeprowadził: Bartosz Duszyński
Długość: 18:54 min
Data: 23.09.2021
Miejsce: Kraków
Kamera: Piotr Banasik

Marek Handwerker urodził się w 1952 w Krakowie. Jest synem ocalałego z Holokaustu Żyda, Juliusza, oraz katoliczki, Aleksandry. Juliusz przetrwał wojnę dzięki radzieckiemu oficerowi. Marek jest Żydem świeckim. Przez wiele lat związany był z rajdami samochodowymi: przygodę rozpoczął w Auto Moto Klubie Politechniki Krakowskiej. Był także członkiem zespołu rajdowego Janusza Kuliga. Jest członkiem krakowskiej Gminy Żydowskiej, bardzo mocno zaangażowanym w życie żydowskie. Wspiera wiele działań upamiętniających.

Wywiadu udzielił: Marek Handwerker
Wywiad przeprowadziła: Ewa Arendarczyk
Długość: 16:45 min
Data: 28.09.2021
Miejsce: Kraków
Kamera: Piotr Banasik

Herbert Lappe urodził się w 1946 r. jako syn żydowskich emigrantów. W 1949 r. jego rodzina przeniosła się do Drezna (NRD). Towarzystwo Współpracy Chrześcijańsko-Żydowskiej w Dreźnie. Odegrał bardzo istotną rolę przy budowie Nowej Synagogi w Dreźnie (2001). Pan Lappe prowadzi wykłady o historii Żydów w szkołach, instytucjach młodzieżowych, wspólnotach chrześcijańskich i w wielu innych miejscach w Niemczech, Izraelu i USA. W kontekście rozmowy o powojennej społeczności żydowskiej w Dreźnie Herbert Lappe wspomina sprawę Slánský'ego - stalinowskiego procesu pokazowego w 1952 roku w Czechosłowacji. Niektóre z serii takich procesów w bloku sowieckim w tamtym czasie miały wymiar antysemicki, co przerażało wielu Żydów w NRD i skłoniło ich wówczas do opuszczenia wschodnich Niemiec, czyniąc bardzo małe społeczności żydowskie jeszcze mniejszymi.

Wywiadu udzielił: Dr Herbert Lappe
Wywiad przeprowadził: Mgr Stefan May
Długość: 00:11:18
Data: 13.07.2021
Miejsce: Drezno, Niemcy
Kamera: Olga Yocheva

Special Thanks to Jakoba Schönbrodt-Rühl

Marion Kahnemann urodziła się w Magdeburgu (NRD) w 1960 roku. Studiowała sztukę na Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie (wydział rzeźby) i od 1986 roku pracuje jako niezależna artystka w Dreźnie. Jej prace były prezentowane na wystawach w Dreźnie, Berlinie, Sofii, Petersburgu, Bazylei, Oakland, Wrocławiu i w innych miejscach. Znana jest również z dzieł sztuki w przestrzeni publicznej, m.in. fontanny na dziedzińcu Elsa-Fenske-Heim - domu starców w Dreźnie, instalacji ściennej w Beit ha-Galgalim w Herzlii w Izraelu, upamiętnienia deportacji Żydów drezdeńskich na dworcu kolejowym Neustädter Bahnhof w Dreźnie i trzech „Denk-Orte” w Dreźnie (Miejsca niepewności i pamięci). W kontekście opowieści o życiu ojca, który postanowił powrócić właśnie do NRD, Marion Kahnemann wspomina proces Slánskiego - nawiązuje do pokazowego procesu stalinowskiego w 1952 roku w Czechosłowacji. Niektóre z serii takich procesów w bloku sowieckim w tamtym czasie miały wymiar antysemicki, co budziło niepokój wśród Żydów w NRD i skłoniło wielu z nich do opuszczenia wschodnich Niemiec, czyniąc małe społeczności żydowskie jeszcze mniejszymi.

W kontekście dzisiejszej dyskusji o antysemityzmie pani Kahnemann odnosi się do AfD, populistycznej prawicowej partii w Niemczech, która próbowała argumentować wobec społeczności żydowskich, że antysemityzm jest importowany poprzez imigrację z krajów w większości muzułmańskich, ale zostało to odrzucone przez gminy żydowskie. Nawiązuje także do dnia Al Quds, międzynarodowej kampanii zainicjowanej przez islamską republikę Iranu przeciwko Izraelowi, która od trzech dekad jest przestrzenią dla antysemickiej propagandy także w Niemczech.

Wywiadu udzieliła: Marion Kahnemann
Wywiad przeprowadził: Mgr Stefan May
Długość: 00:12:34
Data: 27.07.2021
Miejsce: Drezno, Niemcy
Kamera: Olga Yocheva

Urodził się w 1960 roku. Jest dziennikarzem i korespondentem izraelskiej gazety Jediot Aharonot w Grecji. Relacjonuje konflikt arabsko-izraelski i zajmuje się także globalnym antysemityzmem. Jest redaktorem naczelnym “Alef” - czasopisma Gminy Żydowskiej w Atenach. Jest również sekretarzem generalnym Zarządu Głównego Gmin Żydowskich w Grecji.

Wywiadu udzielił: Victor Eliezer
Wywiad przeprowadziła: Dr. Eleni Kouki
Długość: 11 min
Data: 09.07.2021 (Część A), 02.09.2021 (Część B)
Miejsce: Ateny
Kamera: Dimitris Polydoropoulos

Nelly Nadjary urodziła się w 1957 roku w USA jako córka Marcela Nadjary. Jej ojciec był członkiem Sonderkommando w Auschwitz-Birkenau. Jego spisany po grecku rękopis przypominający testament, zakopany przed krematorium w Birkenau, został odnaleziony w latach 80. XX wieku, już po jego śmierci. Nelly pracuje dla izraelskiej ambasady w Grecji. Prowadziła wywiady z osobami, które przeżyły Holokaust na zlecenie USC Visual History Archive.

Wywiadu udzieliła: Nelly Nadjary
Wywiad przeprowadziła: Dr Eleni Kouki
Długość: 9 min
Data: 03.07.2021
Miejsce: Ateny
Kamera: Dimitris Polydoropoulos

Nattan Giechaskel urodził się w 1950 roku w Larisie, ale dorastał w Salonikach. Jest synem ocalałego z Auschwitz, który stracił żonę i troje dzieci. Obecnie Nattan jest na emeryturze.

Wywiadu udzielił: Nattan Giechaskel
Wywiad przeprowadziła: Dr Eleni Kouki
Długość: 7 min
Data: 27.09.2021
Miejsce: Ateny
Kamera: Dimitris Polydoropoulos

Urodziła się w 1966 roku na Chalkis i nadal tam mieszka. Jej rodzice byli ocalałymi z Auschwitz. Prowadziła sklep z bielizną.

Wywiadu udzieliła: Joya Eliakim
Wywiad przeprowadziła: Dr Eleni Kouki
Długość: 9 min
Data: 28.07.2021
Miejsce: Ateny
Kamera: Dimitris Polydoropoulos

Elisaf urodził się w Janinie w 1954 roku. W 1979 roku ukończył Uniwersytet w Atenach. Jego rodzicami byli Żydzi - Romanioci, ocaleni z Holokaustu, którym udało się uciec z łapanki, podczas której większość Żydów z Janiny została deportowana do Auschwitz. Jak większość innych Żydów w Janinie, Elisaf uważa się za świeckiego i nie przestrzega żydowskiego prawa religijnego. Elisaf jest patologiem, profesorem medycyny wewnętrznej akademii medycznej w Janinie i dyrektorem Oddziału Lipidów, Miażdżycy, Otyłości i Cukrzycy. Od ponad dziesięciu lat jest przewodniczącym społeczności żydowskiej Romaniotów w Janinie, a wcześniej pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego Gmin Żydowskich w Grecji. Elisaf zasiadał również w radzie miasta i na stanowisku prezesa centrum kultury. Działając jako niezależny polityk, uzyskał 50,33 procent głosów w drugiej turze wyborów na burmistrza Janiny w czerwcu 2019 roku. Elisaf jest pierwszym żydowskim burmistrzem w historii Grecji.

Wywiadu udzielił: Moissis Elisaf
Wywiad przeprowadziła: Dr Eleni Kouki
Długość: 9 min
Data: 10/10/2021
Miejsce: Ateny
Kamera: Dimitris Polydoropoulos